“MELIUS SE RES NOSTRAE HABEBUNT”Pactum Daytonense de pace Dalmatica
Hoc mense –Novembri quidem– quinque et viginti abhinc annos pactum
Daytonense a Bosniae et Herzegovinae, Croatiae Serbiaeque coryphaeis factum
est conciliantibus moderatoribus civitatum quae ad pacem inter has terras
adipiscendam operam dederant; libelli pactionis mense insequenti Lutetiae
Parisiorum sunt sollemniter subsignati. Dayton est oppidum in Ohio situm,
una ex Civitatibus Americae Foederatis, apud quod tres per septimanas
colloquia de pace sunt habita quae atroci bello Bosniensi, quod anno
millesimo nongentesimo nonagesimo altero initium ceperat, finem
imposuerunt. Nonnulli ex magnis viris qui pactionis subsignationi Lutetiae
interfuerunt erant scelesti, ut videtur, qui quasi columbae pinnis se ea
occasione induerant, quod multi iam suspicabantur. Milošević saltem, qui
Serbiae praeses erat atque Lutetiae inter subsignatores sane inveniebatur,
non liber –quod eius nomen (Slobodan) significat–, sed in carcere Hagae, in
urbe Batavica, iudicium tribunalis internationalis exspectans supremum diem
obiit. Bene adhuc memini iuvenes amicos meos Seraienses Romae, ubi ego
theologiae apud athenaeum quoddam operam dabam illique ex urbe sua obsessa
erant profugi, intentos mense Novembri anni MCMXCV nuntia televisifica de
pace facta audire imaginesque patriae exoptatae spectare. Aliquid novi
fieri mihi statim visum est. Ex eorum tranquillitate, qualis saltem foris
apparebat (de interioribus tumultibus nihil dicere valeo), tenue spei lumen
conspici videbatur. Mox de consiliis ad reditum suum attinentibus loqui
coeperunt; in Bosniam medio sequenti anno tandem regressi sunt.
Debilitas primum, dein collapsio Unionis Sovieticae effecerat ut multae
terrae, et Europenses et Asiaticae, civitates sui iuris saeculo proxime
praeterito ad finem vergente fierent. Quamquam socialismus Iugoslavicus
paucos post annos ab ortu suo ex Unione Sovietica iam non pendebat, “res
publicae” Iugoslavicae substitutionis variorum nationalismorum –ut nostra
aetate loquuntur homines– in locum communismi circa annum MCMXC factae vim
sunt passae, sed absentia potissimum affectae sunt ducis fortis ac verendi
qualis Iosephus Broz cognominatus “Tito”, anno MCMLXXX morte functus,
absque dubio habitus erat. Certe pactio Daytonensis Iugoslaviae
dissolutione iam inevitabili caedibus terminum posuit, quod maximi tunc
erat ponderis; parum tamen gentis cuiusque suae nimium amorem in Slavis
meridianis (tales Latine sunt Iugoslavi) compescuit, ita ut, si Bosnia et
Herzegovina una sui iuris civitas esse debebat sicut in Iugoslavia
socialistica una ex sex rebus publicis fuerat, quod circumstantiae
politicae imponebant, implicatissimum systema gubernationis erat
instituendum, quod etiamnunc duas entitates –ut appellantur– territoriales
moderatur, unam Mahometanorum Bosniensium atque Croatarum alteramque
Serborum, et tres praesides eodem tempore electos, Mahometanum unum,
Croatam alterum, Serbum tertium.
Librum grammaticum Serbocroaticum (sive Croatoserbicum) non multo post
Secundi Belli Mundani finem Tito Iugoslaviae imperitante typis excusum in
bibliotheca quadam Genuensi post itinera mea prima Bosniensia attendi.
Tantopere animum meum codex ille inflammavit ut opus id totum singulas et
omnes eius paginas xerographice in candidis chartis exscribens mihi
comparaverim. Minime vero est mirandum si etiam in rebus linguisticis multa
a temporibus Iosephi Broz immutata sunt: neque lingua Serbocroatica iam
exstat neque Croatoserbica (quae nomina ab Iugoslaviae rectoribus imposita
idem sibi volebant), sed Croaticus sermo elaboratus et tamquam elucubratus
est, Serbicus, Bosnicus necnon, recentius, Montenigrinicus quoque, cum
etiam Mons Niger, ultimus, a Serbia desciverit.
Adulescentulam Seraii, in capite Bosniae et Herzegovinae, sesquianno vix a
fine belli exacto dicentem audivi, cum de domo sua diruta narraret necnon
de angustiis ac difficultatibus quas ipsa domesticique eius inter bellum
maxime, sed etiam post id, experti essent: “biće bolje”, quod Latine
interpretatur “melius se res (nostrae) habebunt”. Hodie, quamquam magnus
vestigiorum bellicorum numerus etiamnunc cerni potest, quorum non pauca
studio haud sunt deleta ut memoria atrocitatum servaretur, quidquid fere
alicuius momenti Seraii dirutum erat reaedificatum iam est et his
temporibus vesperi luminibus urbs in mixtura quadam mira Europaei et
Orientalis micat, dum cafea (“kahva” nempe Bosnica, tam similis Turcico
“kahve”) in pocilla belle funditur atque optimae loci matteae esoribus
apponuntur; permulti tamen iuvenes opere quaestuque carent necnon gentes
tres –seu ethne tria, ut Graecanice dicam– se a ceteris saepissime
segregant, quod in Iugoslavia Titiana accidere non solebat, et nonnisi
indignantibus multis fit ut coniugem quis sibi eligat ad aliam gentem
pertinentem vel aliam ac suam religionem profitentem. Ceterum hodierna
Bosnia et Herzegovina vi variorum influxuum exterorum laborat: haud pauci
sunt enim qui ad Unionem Europaeam eam trahere velint, neque tamen desunt
qui res Turcicas Arabicasque permagna etiam pecunia collocata in eam
invehant.
Multi nunc adulescentes Bosnici, qui bellum non sint experti vel vix
reminisci valeant, optant ut Bosnia veteres divisiones respuat novaque
amplectatur. Aliquo ire cupitur, ut translate loquar… nusquam tamen Bosnia
tota cum Herzegovina facile ire adhuc potest, cum nimis multas in partes
trahatur. Utinam ne iterum discindatur!
Scripsit Marcus Flavius Asiaticus
|
