De proelio Castrificardico (18 Sept. 1860)

In centro Italicae regionis, quae 'Marche' appellatur, sunt oppida quaedam (sed eorum incolae communi vanitati obnoxii 'urbes' dicere malunt), quorum nomina Latina: Castrum Ficardi, Lauretum, Recinetum (Italice: Castelfidardo, Loreto, Recanati). Prope planitiem haud longe a Castro Ficardi sitam die 18 Septembris a. 1860 inter duos exercitus proeliatum est. Alter Pedemontanus, i. e. illius Civitatis cui nomen 'Regnum Sardiniae'; alter pontificius, qui terras ad Sanctam Petri Sedem spectantes defendere contendebat.

Circiter 39.000 erant milites Pedemontani, quos ineunte Septembri mense rectâ viâ Hadriaticâ duxerat Henricus Cialdini (1811-1892), cui longa erat rerum militarium experientia. Nam in Hispanico bello ‘Carlistico’ (1833-1839) et in Chersonesico (1853-1856) non sine gloria pugnaverat. Militibus pontificiis, qui erant circiter 15.000 et quos inter adnumerandi sunt nonnulli voluntarii Francogalli, Belgae, Austri, Hiberni, praeerat Christophorus de Lamoriciere (1806-1865), Francogallus, qui in bello Gallico-Algeriensi (1831 et annis sequentibus) multa praeclarae virtutis exempla dederat. Proelium autem, quod eo die plerumque in planitie Castri Ficardi commissum est, re vera participarunt circiter quindecim milia Pedemontanorum et octo milia pontificiorum militum. His primis audacter in hostes irrumpentibus (nam centuriones ducesque pontificii probe sciebant unam sibi fore victoriae spem, scilicet inopinum acrioremque impetum) per aliquod temporis spatium fortuna visa est favere. Inter hos cecidit Georgius de Pimodan, Francogallus nobili loco natus et animo praeditus generosissimo, qui adeo strenue se gessit ut, cum vulneratus ad mortem esset, militum animos excitare non destiterit.

Huius autem viri aliorumque militum pontificiorum sacrificio uti haud valuit Lamoriciere, qui circiter semihoram temporis matutini haesitabundus mansit, et Anconam, urbem arcemque bene munitam, petere conatus est postquam illud iter interceptum erat a Pedemontanis. Ab horum igitur exercitu melius armato ac validiore hostes victi sunt. Circiter nonaginta milites pro Pontificum potestate defendenda vitam amiserunt; circiter septuaginta pro Regno Sardiniae. Haud minus mille et centum milites utroque in exercitu vulnerati. Quorum aliqui, quoniam multa vulnera tunc in morbum ‘tetanum’ vocitatum degenerare solebant, hebdomadis sequentibus vita functi sunt.

Hoc utique proelium, etsi comparandum non est cum aliis eo saeculo commissis, tamen in Italorum historia haud minimi momenti fuit. Nam victoria a Pedemontanis reportata effecit ut duae regiones, nempe Marche et Umbria, quae iam a temporibus Liutprandi regis, qui ineunte saeculo VIII regnavit, in ecclesiasticam dicionem redactae erant, Regno Sardiniae counirentur. Praeterea huius Civitatis copiae ad effectum prosperum adducere potuerunt, superatis hostibus pontificiis, invasionem Regni Duarum Siciliarum, quam die 5 Mai. 1860 expeditione ‘Mille’ vocitata susceperat Iosephus Garibaldi. Plura de proelio Castrificardico (utrum rectum sit necne hoc adiectivum, peritiores dicant: emendationes gratanter accipio) legi possunt in pagina hac:

http://tinyurl.com/34nsx4w

Mense Decembri eiusdem anni nomisma quoddam in Urbe excusum est, ut fidelitas nonnullorum militum erga Apostolorum Sedem digne commemoraretur. In centro illius nomismatis est crux inversa significans mortem, quam S. Petrus passus est; circumcirca crucem est serpens, qui suam caudam mordet: symbolum peccati. In binis nomismatis faciebus leguntur haec: PRO PETRI SEDE, PIO IX P. M. A. XV; et: VICTORIA, QVAE VINCIT MVNDVM, FIDES NOSTRA. Inter milites, quibus illius nomismatis exemplar datum est, erat Milo (Anglice: Myles) Valtherus Keogh (1840-1876). Is veluti optio cuiusdam Hibernici manipuli tam eo in proelio eminuerat, ut postea in cohortem praetoriam pontificiam adscitus sit. Sed anno 1862 non sine commilitonum aegritudine in Hiberniam rediit; post paucos menses in Americam, dum furit bellum illud civile meridianas inter et septentrionales Civitates exortum, immigravit et in exercitu Abrahami Lincoln, i. e. septentrionali, stipendia mereri coepit. Multorum proeliorum particeps fuit. Bello illo confecto, militare non destitit seque ad equitatum aggregavit, cui praeerat Georgius Armstrong Custer, dux intrepidus sed nimis temerarius. Hic enim die 25 Iun. 1876 in valle quadam Civitatis Montanae et prope fluvium sita Anglice ‘Little Big Horn’ vocitatum (quae vocabula Latine forsan significant ‘Parvus caprarum silvestrium fluvius’), cum omni fere equitatu suo, i. e. cum circiter 270 militibus mortem obiit, quia indigenarum copias, quae circiter 1.600 equites erant, imprudentissime adoriri ausus erat. Et Milo ipse, quem ‘Miles’ appellare placet quoniam ad scripturam quod attinet Miles et Myles idem sunt, vitam eo in atrocissimo proelio amisit. Illud autem nomisma, quod ante sedecim annos iure meritoque is acceperat secumque apportare semper solebat, unus ex indigenarum ducibus, cui nomen ‘Taurus qui sedet’ erat, e vestibus Militis demortui arripuit. Nam apud indigenas ‘Pelles Rufas’ vocatos mos erat cadavera hostium caesorum aut amputare aut depraedari (interdum et hoc et illud). ‘Tauro’ mortuo, nomisma illud, quod Militi Valthero Keogh tam carum semper fuerat, eius haeredibus traditum est. Plura de hoc viro, additis photographematis fortasse rarioribus, refert pagina haec:

http://tinyurl.com/34nu9pw

Scripsit Victorius Ciarrocchi